Blog Yazıları
Kanun Nedir?Diğer Yazılar
Bu yazımızda kısaca kanun kavramından ve geçmişten günümüze bu alanda yaşanan gelişmelerden söz edeceğiz. Kanun/yasa sözcüğünün, eski Yunancada vergi kuralı anlamına gelen ‘kanon’ kelimesinden Arapçaya ve oradan da bugün kullandığımız anlamı ile dilimize geçtiği tahmin edilmektedir. Geniş anlamda kanun, belirli bir sanat veya bilim alanında çoğunluğun benimsediği genel ilkeler olarak nitelendirilirken, hukuk alanında kanun, toplum düzenini korumak ve bireyler arasındaki ilişkileri düzenlemek amacıyla yasa koyucu tarafından hazırlanan bağlayıcı kurallar olarak tanımlanmaktadır.
M.Ö. 1760 yılı civarında Babil’de yazıya geçirilen Hammurabi Kanunları tarihin en eski ve en iyi korunmuş kanun metinleridir. Klâsik dönem Roma Hukukunda geçerli olan kanunlar hakkında bugün elimizde olan en önemli kaynak ise İmparator I. Justinianus tarafından 6. Yüzyılda yaptırılan kanun derlemeleridir. Avrupa ülkelerinde 15. Yüzyıldan 18. Yüzyıla değin yapılan düzenlemelerle kanunlar giderek daha yerel ve bölgesel bir nitelik kazanmaya başlarken, Fransız İhtilâli sonrasında kanunlara ulusal bir çerçeve kazandırmaya yönelik hareketler başlamış ve bu çabaların en belirgin ürünü olan Fransız Medeni Kanunu 1804 yılında ilk ulusal kanun olarak yürürlüğe girmiştir. Daha sonra diğer Avrupa ülkelerine de yayılan benzer kanunlar, temelde şeri ve örfi kanunların hakim olduğu Osmanlı hukuk sistemine de Tanzimat döneminde girmeye başlamıştır. Bu alanda yaşanan en önemli ilerleme, Osmanlı Devleti’nin ilk Medeni Kanunu olarak ifade edilen Mecelle’nin 1869 yılında yürürlüğe girmesidir. Cumhuriyetin kurulması ve yaşanan devrim süreci sonucunda bazı Avrupa ülkelerinde geçerli olan kanunlar ülkemizde de aynen benimsenerek kullanılmaya başlamıştır. İsviçre’den alınan Medeni Kanun, İtalya’dan alınan Ceza Kanunu, Almanya’dan alınan Ceza Muhakemeleri Usulü Kanunu bunun başlıca örnekleridir.
Bugün ülkemizde geçerli olan sisteme göre, bütçe ve kesinhesap kanunlarına ilişkin teklifler Cumhurbaşkanınca, diğer tüm kanun teklifleri ise milletvekillerince Türkiye Büyük Millet Meclisi'ne sunulmaktadır. Meclis genel kurulunda kabul edilen kanunlar Cumhurbaşkanı tarafından yayımlanarak yürürlüğe girmektedir. Öte yandan kanunların Anayasa’ya uygunluğu, Anayasa Mahkemesince denetlenebilmektedir. Bu nitelikleri gözetildiğinde ülkemizde mevcut kanun yapma sürecinin gelişmiş demokratik ülkeler seviyesine yakın olduğu söylenebilir. Katılımcılığı artıran mekanizmaların güçlendirilmesi ve yasama organının yürütme üzerindeki denetim yetkisinin arttırılması ile bu seviyenin daha da ileri götürülebileceği açıktır.